Dünya

1979 İran İnqilabı: Qadınların qazandıqları və itirdikləri

1.43Kviews

1979 İran İnqilabından sonra İran hökuməti; qadınların geniş geyimlər geyinmələrini və başlarını örtmələrini zəruri hal etdi.

Fars tarixi boyunca, İranlı qadınlar; makiyaj edir, ləl-cəvahiratlar taxır və saçlarını boyayırdılar. Üstəlik paltarları həm detallarla bəzədilmiş həm də rəngli olurdu. Bir “İranlı qadın”, ənənəvi olaraq, ictimai normalara görə müəyyənləşdirilmiş və cəmiyyətdəki hər qadın üçün etibarlı, əvvəlcədən təyin olunan paltarları və xarici görünüşü təqib edirdi.

iran-devriminden-once-kadinlar-1
Qadınlar davamlı olaraq ictimai ehtiyacların sərhədlərini zorlayır və İran İnqilabına qədər, daha çox siyasi və iqtisadi hüquqlar əldə edirdilər. Qadınlar, inqilabın hər mərhələsinə ciddi mənada qatıldılar. Ancaq, Ruhullah Xomeyni‘nin İslam Respublikası qurduğu aylar içərisində bir çox əhəmiyyətli haqq, qadınların əlindən alındı.

2003-ci ildə Pəhləvi dövründə Shirin Ebadi, İranın ilk qadın vəkili, insan hüquqlarının inkişaf etdirilməsi istiqamətli səylərinə görə Nobel Sülh Mükafatını qazanmışdı. Sonrakı illərdə İranlı qadınlar, elm, sənət, ədəbiyyat sahələrində və İran sineması’nda əhəmiyyətli bir yerə sahib oldular. İran Araşdırma Nazirliyinə görə 1998-99 tədris ilində professorların təxminən 6%-i, dosent 8%-i, dosent professorların 14%-i və köməkçi dosent 14%-i qadın idi. Bununla birlikdə, təbiət elmlərindəki bütün tələbələr 56%-ni qadınlar təşkil edirdi; ayrıca hər 5 tibb şagirdindən 1-i qadın idi.

iran-devriminden-once-kadinlar-3

İrandakı universitet tələbələrinin cəminin, 49,8%-i qadın idi. 2005-ci ildə Mahmud Əhmedinejad‘ın prezidenti seçilməsiylə, Qərb mediası qadın hüquqlarının tapdalandığına dair iddialarda oldular. Lakin, 2009-cu ildə edilən yeni seçkidə Əhmadinejad‘ın seçilməsindən sonra, ilk qadın nazir təyin edilmişdi.

İran İnqilabından sonra İran, İslam Respublikası oldu. İnqilab sonrası gələn qaydalar ilə İranlı qadınlar bəzi sahələrdə daha çox fürsətə sahib olarkən, bəzi sahələrdə də daha çox məhdudiyyətlərə məruz qaldılar. İnqilabın təəccüblü xüsusiyyətlərindən biri, monarxiyanın yıxılmasına gətirib çıxaran nümayişlərdə böyük ölçüdə rol oynayan qadın iştirakı idi. Qadınlar üçün təhsil mədəniyyəti, inqilab zamanlarında qurulmuşdu. Beləcə, inqilabdan sonra da çox sayda qadın, vətəndaş xidmətinə və yüksək təhsilə girdilər; ayrıca 1996-cı ildə 14 qadın, İslami Şura Məclisinə seçilmişdi.

2016-da edilən son seçkidə isə 1979-cu ildəki İslam İnqilabından bu yana ən çox sayda qadın namizəd məclisə girməyə haqq qazandı. Seçki nəticələrinə görə parlamentdəki 290 deputatın 17i qadın oldu.